Binnenland

Goedemorgen! Rusland organiseert voor het eerst in lange tijd een BRICS-top. En de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie komt met een advies over derdelanders uit Oekraïne. Eerst het weer: Flinke perioden met zon afgewisseld met enkele stapelwolken. Op de meeste plaatsen blijft het vandaag droog. De temperatuur loopt op naar maximaal 16 graden. Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist? Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat ondernemers voorlopig toch wel in de ‘zero-emissiezones’ moeten kunnen blijven rijden. Veertien Nederlandse steden stellen vanaf 1 januari 2025 dat soort zones in. Alleen elektrische bedrijfswagens zonder uitstoot worden dan nog toegelaten. Sommige ondernemers vinden de kosten voor een elektrisch busje te hoog. Een voorstel van de VVD voor een landelijke uitzondering krijgt in ieder geval steun van de PVV, BBB, SGP, Forum, Denk en JA21. Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit: Bijna alle landen van de wereld komen deze week in Colombia bij elkaar op een internationale top over biodiversiteit. Ze praten er over het verlies van het aantal soorten planten en dieren. Dat probleem speelt ook in Nederland: Fijne dinsdag!

Een oplossing voor de lange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) lijkt nog ingewikkelder dan gedacht. Want hoelang patiënten daadwerkelijk moeten wachten of wat de wachttijden per instelling of zorgregio zijn, is niet goed vastgelegd. Dit blijkt uit nog ongepubliceerd onderzoek van gezondheidseconomen van de Vrije Universiteit, in opdracht van zorgverzekeraar VGZ. De helft van de zorgaanbieders in de ggz maakt volgens de onderzoekers fouten bij het aanleveren van informatie over de wachttijden bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Het ging in de periode juni 2023 tot en met juli 2024 op verschillende manieren mis, waardoor wachtlijsten van zorginstellingen sterk werden vertekend en wachttijden langer of korter leken dan ze in werkelijkheid waren. In sommige gevallen vulde een zorgaanbieder het NZa-formulier verkeerd in, zodat het totaal aantal wachtenden vermenigvuldigd werd met het aantal type ziektebeelden die de instelling kan behandelen. Bij 100 echte patiënten en 16 ziektebeelden lijkt het dan of er 1600 patiënten op de wachtlijst stonden. Ook leverden zorgaanbieders wachttijden van patiënten met aandoeningen waarvoor die zorgaanbieders niet eens behandelingen beschikbaar hadden. Xander Koolman, hoogleraar gezondheidseconomie en leider van het onderzoek, kan beoordelen of er zorgaanbieders zijn die bewust wachtlijsten groter maken om zorgverzekeraars onder druk te zetten om meer zorg in te kopen. “Ik schrijf het meer toe aan gebrek aan aandacht en zorgvuldigheid. Je ziet toch dat veel getallen worden geknipt en geplakt.” Een woordvoerder van brancheorganisatie de Nederlandse GGZ zegt de bevindingen van het onderzoek serieus te nemen, maar wijst erop dat de branche ervaart dat het informatieportal niet altijd goed functioneert. En gezien de lange wachttijden “geven zorgaanbieders nu prioriteit aan het verlenen van zorg”. Koolman benadrukt dat de lange wachttijden een wezenlijk deel van de patiënten treffen. “Maar omdat veel van de data niet kloppen, weten we niet goed hoelang de wachtlijsten precies zijn. Of wat het verschil is tussen de wachtlijsten van verschillende instellingen of zorgregio’s.” Frustratie bij zorgverzekeraars En dat gebrek aan inzicht frustreert een goede inkoop van zorg, vertelt Marjo Visser, bestuursvoorzitter van VGZ. “Het gevaar bestaat dat je in een regio bijvoorbeeld extra behandelingen voor eetstoornissen probeert in te kopen terwijl dat helemaal niet het probleem is. En in een andere regio moeten mensen misschien veel te lang wachten op dat soort capaciteit.” Daarnaast zijn zorgverzekeraars op een ander vlak beducht voor de dataset waarmee de NZa de wachttijden meet. Met deze informatie toetst de toezichthouder immers ook of zorgverzekeraars voldoen aan hun wettelijke zorgplicht door genoeg zorg in te kopen. Tot voor kort was de NZa niet al te streng op dit vlak, maar dat is aan het veranderen. In maart kregen Zilveren Kruis en VGZ een formele waarschuwing voor het verwaarlozen van de zorgplicht. CZ en Menzis kregen zelfs een aanwijzing (strafmaatregel) opgelegd. Dat was voor het eerst in de geschiedenis van de NZa. Ook wordt door patiënten en zorgverleners uit de ggz een rechtszaak voorbereid omdat zij vinden dat de zorgplicht niet goed wordt vervuld. Zorgverzekeraars vrezen voor het gebruik van de data van de NZa in een dergelijke zaak. Want dan zou het om bijna 100.000 wachtenden gaan. “Wij voelen ons verantwoordelijk voor de wachtlijsten”, zegt VGZ-bestuursvoorzitter Visser. “Maar dan graag wel gebaseerd op goede data.” Perverse prikkel Koolman wijst op een volgens hem ander, maar fundamenteler probleem. “Onze conclusie is dat zelfs als alle data goed zijn ingevuld, de opzet van de dataset ongeschikt is om te controleren of een zorgverzekeraar voldoet aan de zorgplicht.” Omdat de wachttijden per regio worden geregistreerd en niet per zorgverzekeraar is het onmogelijk voor de NZa om onderscheid te maken tussen het inkoopgedrag van zorgverzekeraars. Wat volgens Koolman tot een perverse prikkel kan leiden: “Een verzekeraar met de minst ingekochte capaciteit wordt er niet uitgepikt maar heeft wel financieel voordeel. Het is goed als de NZa strakker gaat handhaven, maar ze moeten dan wel kritisch naar deze informatiebron gaan kijken.”

Stichting (Gelijk)waardig Herstel, door prinses Laurentien opgericht voor gedupeerde toeslagenouders, is niet in staat om het ‘opschalingplan’ dat is afgesproken met het ministerie van Financiën uit te voeren. Dat meldt NRC, dat het vertrouwelijke plan in handen heeft. Nieuwe gedupeerden kunnen zich op dit moment niet aanmelden bij de stichting. Ook wachten de ruim tweeduizend mensen die zich al eerder dit jaar hebben aangemeld nog steeds op hulp. Volgens het opschalingsplan hadden de eerste driehonderd voor eind september een doorrekening van hun schade moeten ontvangen. Dat zou nog niet zijn gebeurd. Ook kunnen nieuwe mensen zich niet aanmelden. Website niet af Volgens de stichting is de stilstand de schuld van het ministerie. Zo moeten mensen zich aanmelden via een website van de overheid, die nog niet af is. Een woordvoerder van het ministerie liet echter aan de krant weten dat zolang de website er nog niet is, mensen zich bij organisaties zoals de stichting kunnen melden. Om de nieuwe gedupeerden te kunnen begeleiden zijn ook veel nieuwe vrijwilligers nodig om de verhalen van de gedupeerden op te schrijven voor beoordeling door een schade-analist. De stichting wil elke week vierhonderd tot vijfhonderd nieuwe vrijwilligers aantrekken. In september registreerde zich slechts een kwart van dat aantal. Conflict Er liep al eerder een conflict tussen het ministerie van Financiën en de stichting over een eerste proef van de stichting. In juli maakten het ministerie en de stichting afspraken over nieuwe voorwaarden over het afhandelen van de schade van de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Daarna kon de stichting gaan opschalen en vervolgstappen zetten in de dossiers van de mensen die zich in de proeffase al hadden aangemeld. Prinses Laurentien Prinses Laurentien stopte eind augustus met haar werk als voorzitter van de stichting na de ophef over de methode van de stichting om de ouders te compenseren. Ook waren er berichten over vermeend grensoverschrijdend gedrag van de prinses tegenover ambtenaren van het ministerie van Financiën. Het is nog onduidelijk wanneer nieuwe gedupeerden zich kunnen aanmelden. Het ministerie heeft laten weten dat dit naar de verwachting “later dit jaar” is, schrijft de krant.

Margriet van der Linden heeft de Sonja Barend Award gewonnen voor het beste televisie-interview. Ze kreeg de prijs voor haar interview in Zomergasten met mensenrechtenadvocaat Liesbeth Zegveld. De prijs werd vanavond uitgereikt in de talkshow Bar Laat, door Sonja Barend zelf. “Het heeft alles in zich wat je in een interview wilt zien”, aldus het juryrapport. “Dit gesprek is tot het einde toe een krachtenveld. Het grote en het kleine, het persoonlijke en het abstracte. Met kleine gebaartjes en de juiste vragen is Van der Linden de hele avond dienstbaar aan haar gast.” Andere genomineerden waren Kefah Allush, Özcan Akyol, Hanneke Groenteman, Renze Klamer, Özcan Akyol, Twan Huys, Cornald Maas, Paul de Leeuw en Tim Hofman. Mondkapjesdeal De Sonja Barend Award werd zestien jaar geleden voor het eerst uitgereikt. Vorig jaar won Eva Jinek de prijs voor de tweede keer. Ze won met haar interview met Camille van Gestel, een van de partners van Sywert van Lienden bij de omstreden mondkapjesdeal. In 2022 ging de prijs naar Mariëlle Tweebeeke voor haar interview met de Oekraïense president Zelensky.

De bewindspersonen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hebben bekendgemaakt hoe de aangekondigde bezuiniging van 250 miljoen euro op subsidies wordt ingevuld. In een brief aan de Tweede Kamer schrijven minister Agema en de staatssecretarissen Maeijer en Karremans dat er onder meer geld af gaat bij organisaties en projecten die zich bezighouden met preventie, de bouw van sportaccommodaties en zorg aan onverzekerden. “Liever zouden we helemaal niet bezuinigen”, schrijven de bewindspersonen in hun brief. Vooral omdat deze bezuinigingen boven op andere bezuinigingen op VWS komen, hadden ze er liever van afgezien. Maar in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat er in totaal voor 1 miljard euro op subsidies bezuinigd moet worden, een kwart daarvan komt voor rekening van VWS. Op subsidies voor onmisbare zorg, zoals bevolkingsonderzoeken en vaccinaties, willen de bewindspersonen niet bezuinigen. Daardoor vallen er bij andere ontvangers van subsidie soms extra harde klappen. Wel gaan de meeste kortingen pas in 2026 of later in. Stageplekken Bijvoorbeeld bij het Stagefonds, dat zorgaanbieders vergoedingen geeft voor stageplekken. De huidige subsidieregeling wordt na 2027 niet meer verlengd, wat 122 miljoen euro per jaar oplevert. Volgens minister Agema kwam die regeling toch al niet goed uit de verf door een gebrek aan stagebegeleiders. Het moet ook een tandje minder bij de subsidieregeling voor bouw en onderhoud van sportaccommodaties. Staatssecretaris Karremans haalt daar 28 miljoen weg. Veel verenigingen gebruiken die regeling om hun gebouwen en velden te verduurzamen. Daarvoor kunnen ze straks terecht bij het ministerie van Volkshuisvesting. Ook het RIVM moet het met 20 miljoen euro minder doen, en de subsidieregeling voor onderzoek naar veelbelovende nieuwe zorgvormen wordt helemaal afgebouwd. Dat levert 36 miljoen op. Daarnaast wordt de subsidie voor zorg aan mensen die geen zorgverzekering hebben gehalveerd en gaat er geen geld meer naar de subsidieregeling om trans vrouwen aan borstprotheses te helpen. Mes in preventie Ook organisaties die zich bezighouden met preventie en de hulp aan kwetsbare groepen ontkomen niet aan de bezuinigingen. Zo gaat er minder geld naar het Voedingscentrum, het Trimbosinstituut (verslavingen), PON (overgewicht), het Veteraneninstituut en de Stichting Joods Maatschappelijk Werk. Op die laatste twee organisaties is een kleine bezuiniging volgens VWS wel verdedigbaar. “De zorg- en dienstverlening wordt per jaar minder omdat het aantal eerste-generatie -oorlogsgetroffenen kleiner wordt”, staat in de brief. In dezelfde brief kondigen de bewindspersonen aan dat er door de bezuinigingen ook nog extra geld wordt vrijgespeeld. Daardoor kan er 30 miljoen euro extra worden uitgetrokken voor het verbeteren van de beschikbaarheid van geneesmiddelen. Ook komt er 3 miljoen euro om beter te controleren op illegale vapes (elektrische sigaretten). Vanaf woensdag behandelt de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van VWS.