Buitenland

Rusland heeft vanochtend een grote luchtaanval uitgevoerd op Oekraïne, die volgens president Zelensky gericht was op de Oekraïense gas- en energiesector. De aanval leidde tot stroomstoringen in verschillende regio’s, zoals Charkiv, Soemy en Zaporizja, meldt staatsenergiebedrijf Ukrenergo. Zelensky zegt dat dertig van de veertig raketten die Rusland bij de aanval afvuurde door Oekraïne zijn neergehaald. Bij de aanval zijn volgens hem zeventig drones ingezet. De Oekraïense minister van Energie riep bewoners op om zich tijdens luchtaanvallen te verschuilen en stelde dat “de vijand Oekraïners blijft terroriseren.” Elektriciteitscentrales vaker doelwit Het Russische ministerie van Defensie heeft de aanval op de energiesector bevestigd en zegt dat alle geplande doelen zijn geraakt. Gisteren veroorzaakte een grote Oekraïense droneaanval een brand bij een chemische fabriek in de Russische stad Engels op ruim 630 kilometer van de grens met Oekraïne. Die droneaanval zou volgens het leger onderdeel uitmaken van een “meerdaagse, allesomvattende aanval”. Rusland voert regelmatig aanvallen uit op Oekraïense elektriciteitscentrales, waardoor inwoners lange periodes zonder stroom zitten. Het herstel verloopt moeizaam, onder andere vanwege een gebrek aan reserveonderdelen, zo zagen verslaggevers van de NOS vorig jaar tijdens een bezoek aan een geraakte kolencentrale.

De Duitse economie is in 2024 voor het tweede jaar op rij gekrompen. Het gaat om een totale krimp van 0,2 procent. Dat heeft het Statistisches Bundesamt bekendgemaakt. Over het laatste kwartaal van vorig jaar was er ook sprake van krimp: die was 0,1 procent. De krimp komt volgens het Duitse statistiekbureau door “de toenemende concurrentie voor de Duitse exportindustrie op belangrijke afzetmarkten, hoge energiekosten, een nog steeds hoog renteniveau, maar ook onzekere economische vooruitzichten”. Nadat de Duitse economie in 2021 en 2022 nog groeide, was er in 2023 sprake van een dip van 0,3 procent. Die krimp trof toen vooral het mkb, maar ook de auto-industrie. Beide sectoren vormen de motor van de Duitse economie. Duitsland heeft de grootste economie van Europa en is de belangrijkste handelspartner van Nederland. Minder woningen Het ging vorig jaar vooral slecht in de productie- en bouwsector. Zo produceerden belangrijke sectoren als de machinebouw en de auto-industrie minder. Ook in bijvoorbeeld de chemische en metaalindustrie bleef de productie laag. Verder werden er minder woningen gebouwd, onder andere door de nog steeds hoge bouwprijzen. In verschillende dienstensectoren ging het juist beter. Zo was er in de detailhandel en de transportsector sprake van groei. Ook in de informatie- en communicatiesector zette de groei door. Meer werkloosheid In de rest van de EU groeit de economie juist, zoals in ons eigen land, maar in Duitsland niet. Daar stijgt de werkloosheid, gaan meer bedrijven failliet en daalt de export flink. Ook de vooruitzichten voor dit jaar zijn somber: een minieme groei tot krimp. Als de Duitse economie dit jaar wederom kleiner wordt, is er voor het eerst in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland, het naoorlogse Duitsland, drie jaar op rij sprake een dip. Er worden grote ontslagrondes verwacht. Een aantal bedrijven kondigde die al aan, zoals Volkswagen. Daar zullen toch geen fabrieken worden gesloten, maar de komende jaren wel ruim 35.000 Duitse banen verdwijnen. Naast Volkswagen zit ook Mercedes-Benz in de problemen. Over ruim vijf weken gaat Duitsland naar de stembus voor een nieuwe Bondsdag en nieuwe regering. Het belangrijkste thema voor veel kiezers is de economie. Nieuwsuur maakte onlangs deze reportage over het economisch instabiele Duitsland dat binnenkort verkiezingen houdt:

In Tanzania zijn acht mensen vermoedelijk overleden door het marburgvirus, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Daarnaast is er volgens de organisatie nog één besmetting bekend. De uitbraak komt kort na het einde van de marburguitbraak in buurland Rwanda, waarbij vijftien mensen overleden. Het virus, dat veel weg heeft van ebola, gaat gepaard met ziekteverschijnselen als plotselinge koorts, hoofdpijn, overgeven, spierpijn en buikpijn. In een later stadium volgen hevige bloedingen en vallen organen uit. Het gezondheidsrisico op mondiaal niveau is volgens de WHO laag, maar in Tanzania zelf hoog. De verwachting is dat meer mensen besmet zijn geraakt met het virus. De gezondheidsorganisatie heeft monsters genomen bij twee patiënten en doet contactonderzoek. Experimenteel vaccin Er bestaat geen medicijn tegen marburg, dat mensen kunnen oplopen door het slachten en eten van zieke wilde dieren. Mensen kunnen het virus op elkaar overdragen via lichaamsvloeistoffen als bloed, speeksel en zweet, schrijft het RIVM. Het virus krijgen doordat een ander hoest of niest kan niet. In Rwanda werden mensen afgelopen maanden ingeënt met een experimenteel vaccin. Het virus draagt de naam marburg omdat laboratoriummedewerkers in deze Duitse stad in 1967 bij een onderzoek met proefapen besmet raakten met het voorheen onbekende virus. De uitbraak in Rwanda was zover bekend de eerste ooit in het Oost-Afrikaanse land en de op twee na grootste ooit wereldwijd. Er waren meer slachtoffers bij een uitbraak rond een Congolese goudmijn tussen 1998 en 2000 (154 besmettingen, 128 doden) en eentje in Angola tussen 2004 en 2005 (252 besmettingen, 227 doden).

Reddingswerkers hebben tot nu toe zeker zestig lichamen uit een van de diepste goudmijnen in Zuid-Afrika gehaald. Illegale mijnwerkers zaten maandenlang vast in de mijn in Stilfontein, zo’n 150 kilometer ten zuidwesten van Johannesburg. De politie omsingelde die mijn sinds afgelopen zomer. De politie hoopte dat de mijnwerkers na de afsluiting naar boven zouden komen door de enige overgebleven uitgang. De overheid was aanvankelijk niet van plan om de mijnwerkers te helpen. “We gaan ze uitroken. Ze zullen eruit komen”, zei de minister van Binnenlandse Zaken in november. Maar de rechter dwong de overheid tot een reddingsactie, die afgelopen maandag begon. Sindsdien zijn 106 overlevenden uit de mijn gehaald. Zij zijn allemaal gearresteerd vanwege illegale mijnwerkzaamheden. De reddingsoperatie duurt nog zeker een aantal dagen. Er zouden nog honderden mijnwerkers vastzitten onder de grond. Om hulp smeken Volgens een mensenrechtenadvocaat is het moeilijk om zelf uit de 2 kilometer diepe mijnschacht te komen. Mensenrechtenorganisaties dwongen in december via een rechtszaak af dat de mijnwerkers voedsel en water kregen. Op beelden die deze week naar buiten kwamen, zijn lichamen van omgekomen mijnwerkers te zien, gewikkeld in plastic zakken met touwen. Ook zijn er levende mijnwerkers te zien die om hulp smeken. Let op, het zijn heftige beelden: Illegale mijnbouw komt veel voor in Zuid-Afrika. Mijnwerkers gaan op eigen houtje in onbruik geraakte mijnen binnen die door bedrijven zijn gesloten omdat ze niet genoeg geld opleverden. Veel mijnwerkers komen uit buurlanden van Zuid-Afrika zoals Lesotho, Zimbabwe en Mozambique en verblijven soms weken aaneen onder de grond. De politie in Zuid-Afrika treedt sinds 2023 harder op om deze illegale mijnbouw te stoppen.

Hij vormde de inspiratie voor de spionageromans van John le Carré en was zonder twijfel de meest succesvolle dubbelspion uit de geschiedenis van de geheime diensten: Kim Philby. Dertig jaar lang werkte de Brit in het diepste geheim voor de KGB, de beruchte inlichtingendienst van de Sovjet-Unie. Een reeks geheime staatsdocumenten die na zestig jaar zijn vrijgegeven uit de Britse overheidsarchieven werpt een nieuw licht op de meesterspion. Ze geven nieuwe details over de schade die hij aanrichtte en hoe Londen hem uiteindelijk wist te ontmaskeren. Kim Philby was in de jaren 30 een jongeman met communistische sympathieën die studeerde aan de prestigieuze Universiteit van Cambridge. Vlak na zijn afstuderen in 1934 wisten de inlichtingendiensten van de Sovjet-Unie hem te rekruteren als spion. Cambridge Five Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging hij werken voor de Britse Secret Intelligence Service (de SIS, die tegenwoordig MI6 heet), waar hij met zijn charme en intelligentie al snel hoge posities bekleedde. Philby was onderdeel van de zogeheten Cambridge Five, een groep van vijf Britse dubbelspionnen die allemaal waren gerekruteerd door de KGB op de Universiteit van Cambridge. Philby was de meest succesvolle spion van het vijftal. In de jaren dat hij voor de SIS werkte, gaf hij enorme hoeveelheden geheime informatie door aan de Sovjet-Unie. Zo wist de KGB honderden spionnen en dissidenten op te sporen en te liquideren. Ook gaf Philby de plannen door voor een geheime Brits-Amerikaanse operatie om het communistische regime in Albanië omver te werpen. Moskou wist zo een staatsgreep te verijdelen. Bekijk hier een kort portret van Philby: De vrijgegeven staatsdocumenten bevestigen ook wat al decennialang vermoed werd. Philby was verantwoordelijk voor een van de beruchtste incidenten uit de geschiedenis van de Britse geheime dienst: het verraad van de Russische KGB-agent Konstantin Volkov in 1945. Volkov was in september van dat jaar de Britse ambassade in Istanbul binnengewandeld. Hij was bereid om over te lopen naar de Britten voor een bedrag van 50.000 pond. Het leidde tot grote opwinding in Londen, omdat Volkov een goudmijn aan geheime informatie bezat. Niet alleen beschikte hij over een lijst met de namen en adressen van alle KGB-agenten, ook wist hij de identiteit van negen Britse dubbelspionnen die werkten voor de Britse overheid. Een van die negen namen was Kim Philby. Philby was op dat moment het hoofd van de contraspionage-afdeling van de Britse geheime dienst en rook meteen gevaar toen hij hoorde over Volkov. Hij dreigde immers nu zelf ontmaskerd te worden als dubbelspion. Hij gaf een noodsignaal aan zijn contactpersoon bij de KGB. Een Sovjet-team van geheim agenten wist Volkov en zijn vrouw te onderscheppen in Istanbul. Ze werden gedrogeerd en naar Bulgarije gesmokkeld. Van hen werd nooit meer iets vernomen. De ontmaskering van Philby In 1951 rezen de eerste vermoedens dat Philby een dubbelspion was voor de Sovjet-Unie. De geheime dienst kon dat niet bewijzen, maar de vermoedens waren voldoende om Philby te ontslaan. Hij ging de journalistiek in, werd correspondent in Libanon, maar bleef actief als spion voor Moskou. Pas in 1962 vonden de Britse geheime diensten het bewijs waarnaar ze zo lang op zoek waren geweest, met de bekentenis van een oude studiegenoot van Philby. Zij verklaarde dat hij had geprobeerd haar in 1934 te rekruteren als geheim agent voor de Sovjet-Unie. Londen stuurde MI6-spion Nicholas Elliott, die een oude vriend was van Philby, naar Libanon om een bekentenis te ontlokken. Na een aanvankelijke ontkenning gaf Philby uiteindelijk toe dat hij spioneerde voor de KGB. De gesprekken tussen Philby en Elliott werden met verborgen microfoons opgenomen. De uitgeschreven verslagen van die gesprekken zijn terug te vinden in de geheime documenten die nu zijn vrijgegeven. Daarin zegt Philby geen moment spijt te hebben van zijn verraad. “Als ik mijn leven kon overdoen, zou ik waarschijnlijk precies hetzelfde hebben gedaan.” Enkele dagen na zijn ontmoeting met Elliott klom Philby aan boord van een Russisch vrachtschip dat voor de kust van Libanon lag. Zo wist hij te ontsnappen naar Moskou, waar hij tot zijn dood in 1988 zou blijven. Eén mysterie blijft nog overeind. Waarom gaf Elliott zijn oude vriend Philby de kans te ontsnappen? De vrijgegeven documenten, waarvan delen nog steeds zijn zwartgelakt, zeggen daar niets over.