Buitenland

Een grote wens van president Zelensky is deze week in vervulling gegaan. In de nacht van maandag op dinsdag werden voor het eerst ATACMS-raketten vanuit Oekraïne gelanceerd op doelwitten in Rusland. Gisteren zouden ook de eerste Storm Shadow-raketten legerdoelen in Rusland hebben getroffen. Met de inzet van deze westerse raketten op Russisch grondgebied begint een nieuw hoofdstuk in de militaire steun aan Oekraïne in de voortslepende oorlog. Ogenschijnlijk als reactie daarop heeft president Poetin de zogenoemde nucleaire doctrine van Rusland nu officieel aangepast. Zwijgen Volgens de nieuwe regels kan Rusland een aanval met Amerikaanse of Britse raketten beschouwen als een gezamenlijke aanval op Rusland door deze landen. Of de nieuwe doctrine bluf is, zoals bijvoorbeeld de ‘verhoogde staat van paraatheid’ bij kerneenheden aan het begin van de oorlog, wordt de komende tijd duidelijk. De regeringen in Washington, Londen en Parijs willen in ieder geval niet officieel bevestigen dat door hun geleverde raketten zo worden ingezet. Zelensky lobbyt al sinds 2022 voor onbeperkt gebruik van drie type aanvalsraketten. Over twee daarvan beschikt Oekraïne al ruim een jaar: de Amerikaanse ATACMS en de Britse Storm Shadow, die samen met de Fransen is ontwikkeld en daar SCALP heet. Duitse Taurus-raketten krijgt Kyiv vooralsnog niet, maar staan nu weer nadrukkelijk in de belangstelling. Wat kunnen deze raketten en hoeveel kan Oekraïne ermee bereiken? Ballistisch vs. kruisraket ATACMS is de enige ballistische raket van het drietal. Dat betekent dat die vanuit een lanceerinstallatie op de grond met een boog hoog door de lucht op een doelwit terechtkomt. Ter vergelijking: SCALP/Storm Shadow en Taurus zijn kruisraketten die vanuit een vliegtuig worden gelanceerd. Ze vliegen vervolgens relatief laag over de grond richting een doelwit. “Een ATACMS is daarom veel sneller”, zegt Fabian Hoffmann, raketexpert die onder meer verbonden is aan de Universiteit van Oslo. Op papier kan ATACMS ruim drie zo snel vliegen als Storm Shadow en een piek bereiken van driemaal de snelheid van het geluid. De in de VS gemaakte ballistische raket is volgens Hoffmann iets minder accuraat dan de twee Europese kruisraketten. Clustermunitie “ATACMS is het beste voor aanvallen op doelwitten verspreid over een groter oppervlakte.” Hij geeft als voorbeeld een grote concentratie militairen, of straaljagers op een vliegveld. Op de raket van zo’n 4 meter lang past ook een clustermunitiekop, een internationaal omstreden type wapen dat zowel Rusland als Oekraïne gebruikt. “De Taurus en Storm Shadow zijn daarentegen effectiever op een kleinere oppervlakte”, zegt defensieanalist Hoffmann. “In ruil daarvoor zijn ze veel krachtiger.” Deze kruisraketten kunnen bunkers diep onder grond penetreren en opblazen. Ook zou Oekraïne er volgens hem bijvoorbeeld de brug tussen de bezette Krim en het Russische vasteland mee kunnen opblazen. SCALP vliegt zo laag over de grond dat de raket erg lastig op te pikken is door radarsystemen. De door Duitsland en Zweden geproduceerde Taurus is kennelijk nog lastiger te detecteren. Hoffmann: “Het signaal dat de radar daarbij terugkrijgt, is niet groter dan een vogel. Ook kan een Taurus een u-bocht maken en zo achterlangs een doelwit verrassen.” Hoewel Zelensky er deze week opnieuw om vroeg, lijkt de Taurus voorlopig niet onderweg. In Europa is Duitsland de belangrijke militaire bondgenoot van Oekraïne, maar Scholz is zeer terughoudend op dit vlak. ‘Moskou kan geraakt worden’ De bondskanselier wees er begin dit jaar op dat de kruisraket een bereik heeft van 500 kilometer en daardoor ook Moskou kan bereiken. Scholz lijkt dat als een te groot risico te zien en herhaalde maandag dat de Taurus-raketten in Duitsland blijven. Overigens kan een Storm Shadow op papier zelfs iets verder komen dan een Taurus, namelijk 550 kilometer. Alleen de exportversie van deze raket heeft een bereik van 250 kilometer. Volgens Hoffmann heeft Oekraïne de variant gehad die ruim twee keer zo ver kan vliegen. “Die kan in theorie technisch beperkt zijn tot een bereik van 250 kilometer, maar volgens mij is deze voorwaarde alleen politiek opgelegd.” Vooralsnog is het gissen naar de exacte voorwaarden die voor Oekraïne gelden om SCALP of ATACMS af te vuren op Rusland. Alleen achter de schermen door anonieme functionarissen wordt erover gesproken. Wat levert Oekraïne dit op? Voor Kyiv is het een belangrijke opsteker. Het biedt het leger de kans op dezelfde manier toe te slaan zoals Rusland dat in Oekraïne doet: een grote gecoördineerde luchtaanval met drones, kruisraketten en ballistische raketten van verschillende kanten tegelijk. “Daar is heel moeilijk tegen te verdedigen”, vertelt Hoffmann. “Maar deze langeafstandsmiddelen gaan niet fundamenteel de stand van de oorlog veranderen in Oekraïens voordeel”, vervolgt hij. Omdat lang getreuzeld is in Washington heeft Rusland zich erop voor kunnen bereiden. Ook brigadegeneraal en hoogleraar aan de Nederlandse Defensie Academie Han Bouwmeester en defensiespecialist van de Haagse denktank HCSS Peter Wijninga zeiden maandag desgevraagd dat de nieuwe raketten geen strategisch verschil maken dat de oorlog zal veranderen. “Voor een tegenaanval heb je meer vermogen nodig”, zei Bouwmeester. Hoffmann: “We weten ook dat Rusland succes heeft gehad met het neerhalen van ATACMS. Bij aanvallen door Oekraïne op bezet gebied moesten acht raketten worden gelanceerd om te garanderen dat een doelwit werd geraakt.” Uiteindelijk hangt volgens hem veel af van hoeveel raketten Oekraïne krijgt. En wat Donald Trump besluit als hij over twee maanden in het Witte Huis zit. Bondgenoten van de toekomstige president hebben openlijk hard uitgehaald naar Biden nadat hij dit soort raketaanvallen had goedgekeurd.

Goedemorgen! In grote delen van het land kan het vanochtend glad zijn op de weg. En in Rotterdam is de politie voorbereid op protesten rond een wapenbeurs die begint in Ahoy. Eerst het weer: vandaag vallen vooral in het noorden buien, elders schijnt de zon. Het wordt maximaal 3 tot 5 graden en daarbij waait een matige, aan zee soms krachtige westenwind. Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor. Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd: De voormalig Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, is door aankomend president Trump aangewezen om ambassadeur te worden in Canada. Tussen 2018 en 2021 was hij namens de VS ambassadeur in Nederland. De 71-jarige Hoekstra is geboren in Groningen, maar zijn ouders emigreerden in 1956 naar de Verenigde Staten. Na een succesvolle periode als zakenman vertegenwoordigde hij een kiesdistrict uit Michigan tussen 1993 en 2011 in het Amerikaanse Congres. Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit: In het Engelse Amersham is Liam Payne begraven. Hij overleed vorige maand op 31-jarige leeftijd na een val van zijn hotelbalkon in Buenos Aires. Voormalige leden van de groep One Direction waren bij zijn uitvaart: Fijne dag!

De voormalig Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, is door aankomend president Trump aangewezen om ambassadeur te worden in Canada. Tussen 2018 en 2021 was hij namens de VS ambassadeur in Nederland. De 71-jarige Hoekstra is geboren in Groningen, maar zijn ouders emigreerden in 1956 naar de Verenigde Staten. Na een succesvolle periode als zakenman vertegenwoordigde hij Michigan tussen 1993 en 2011 in het Amerikaanse Congres. Opspraak Nog voordat hij in Nederland begon als ambassadeur, raakte Hoekstra al in opspraak. Hij beschuldigde toenmalig NOS-correspondent Wouter Zwart van nepnieuws en ontkende zijn eigen uitspraken, waarin hij eerder zei dat er in Nederland “no-gozones” zouden zijn en dat auto’s en politici in brand zouden worden gestoken. Later bood hij daar zijn excuses voor aan. Hoekstra staat bekend om zijn religieuze en conservatieve standpunten. Hij is verklaard tegenstander van het homohuwelijk en abortus. Trump zei in een verklaring blij te zijn met Hoekstra: “Pete gaat mij helpen om de Verenigde Staten op de eerste plaats te zetten. Hij heeft voortreffelijk werk gedaan in Nederland.”

In de buurt van de IJslandse hoofdstad Reykjavik is gisteravond een vulkaan uitgebarsten. Voorafgaand aan de uitbarsting op het Reykjanes-schiereiland waren er meerdere aardbevingen. Verschillende dorpen in de buurt zijn geëvacueerd. Ook hotelgasten die verblijven bij beroemde warmwaterbron Blue Lagoon moeten op zoek naar een andere plek om te overnachten. Het vliegverkeer heeft vooralsnog geen last van de uitbarsting. Het internationale vliegveld van IJsland ligt in de buurt van de vulkaan. Het is voor de zevende keer dit jaar dat deze vulkaan uitbarst en voor de tiende keer sinds 2021. De 800 jaar daarvoor was de vulkaan juist in ruste. De laatste uitbarsting eindigde op 6 september. De IJslandse autoriteiten hebben de afgelopen maanden verschillende maatregelen genomen om het lava weg te te leiden van dorpen en een elektriciteitscentrale. Wetenschappers verwachten namelijk dat er de komende jaren meerdere uitbarstingen zullen volgen. Dit zijn beelden van de uitbarsting: Vaker vulkaanuitbarstingen IJsland ligt op de Mid-Atlantische rug, de tektonische plaatgrens waar de Noord-Amerikaanse en Euraziatische platen uit elkaar bewegen. Vulkaanuitbarstingen komen daardoor vaak voor in IJsland. In 2010 leidde de uitbarsting van de Eyjafjallajökull tot grote problemen voor het internationale vliegverkeer omdat de vulkaan enorme hoeveelheden as en rook in de atmosfeer spuwde. Zo’n 100.000 vluchten werden toen wereldwijd geannuleerd.

Orkanen in de Atlantische Oceaan zijn de afgelopen zes jaar gemiddeld bijna 30 kilometer per uur krachtiger geworden. Dat blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek, gepubliceerd in het vakblad Environmental Research: Climate. Door de mens veroorzaakte klimaatverandering is de oorzaak van de krachtigere orkanen, stellen de onderzoekers vast. Uit het onderzoek blijkt dat stormen vaak een categorie sterker worden, wat leidt tot veel grotere schade. Zo veroorzaakt een orkaan van de vijfde categorie meer dan vijf keer zoveel schade als een orkaan van de vierde categorie. Bij 85 procent van de stormen die de afgelopen zes jaar zijn onderzocht, zagen de onderzoekers gevolgen van klimaatverandering. De studie concludeert dat het effect van klimaatverandering vooral merkbaar is bij de krachtigste stormen. Zo waren er dit jaar twee orkanen van de vijfde categorie. Wetenschappers stellen dat zonder de opwarming van de aarde, deze stormen waarschijnlijk niet zo extreem zouden zijn geweest. Warmer zeewater De reden waarom de orkanen steeds krachtiger worden, is omdat het zeewater steeds warmer wordt. Zo steeg de temperatuur van de Atlantische Oceaan, het Caribisch gebied en de Golf van Mexico de afgelopen jaren met 1,1 tot 1,6 graden Celsius. De wetenschappers waarschuwen dat de kracht van de orkanen nog verder zal toenemen als de zeewatertemperaturen blijven stijgen. Dit jaar zorgde onder meer orkaan Helene voor grote schade in de Verenigde Staten. Meer dan 200 mensen kwamen om het leven. Daarmee was het de dodelijkste orkaan die de VS trof sinds Katrina in 2005. Onderzoekers denken dat zonder klimaatverandering de windsnelheden van Helene zo’n 26 kilometer per uur lager zouden zijn geweest. Eerdere studies toonden al aan dat orkanen sneller in kracht toenemen, waardoor er meer regen valt.