Buitenland

Zeker drie mensen zijn om het leven gekomen en 28 mensen gewond geraakt nadat een viaduct in het westen van Rusland naar beneden kwam en een trein als gevolg daarvan ontspoorde. Het is nog onduidelijk wat er precies met de trein is gebeurd, maar het lijkt erop dat een deel van het viaduct op de trein terecht is gekomen. De Russische spoorwegmaatschappij die verantwoordelijk is voor personenvervoer spreekt over “illegale inmenging” als oorzaak van de instorting. Volgens het staatsmedium RT melden lokale overheidsfunctionarissen dat de brug door een explosie instortte. Het gebeurde in de regio Brjansk, die in het zuidwesten en westen grenst aan Oekraïne. Het Russische Telegramkanaal Astra meldt dat er vermoedelijk 379 mensen aan boord van de trein waren. Het Russische ministerie van Rampenbestrijding heeft 180 hulpverleners naar het gebied gestuurd.

Duizenden supporters van Paris Saint-Germain vieren op straat in Parijs de Champions League-winst van hun club. Al ruim voordat de wedstrijd tegen Inter was afgelopen, werd er feestgevierd. De sfeer werd in de loop van de avond en nacht echter steeds grimmiger en op meerdere plekken braken rellen uit. PSG versloeg Inter in München met 5-0 en is zo voor de eerste keer winnaar van de Champions League. Op meerdere plekken in de stad werd die overwinning door tienduizenden fans gevierd. Maar onder meer op de Champs-Élysées sloeg de sfeer om. De krant Le Parisien meldt dat er zeker 131 aanhoudingen zijn verricht. Waterkanon Op de Champs-Élysées renden fans toen PSG op voorsprong kwam door de straten en gooiden met vuurwerk naar de politie, schrijft Le Parisien. Daar blijft de sfeer gespannen. De politie heeft traangas gebruikt en een waterkanon ingezet. De ramen van een vestiging van de Foot Locker werden kort voor 01.00 uur ingegooid en meerdere mensen probeerden de zaak te plunderen. Ook in zeker één andere winkel waren plunderingen. Ook in andere delen van de stad botsen PSG-supporters met de politie. Bij Porte de Saint-Cloud, in de buurt van het stadion van PSG, werden meerdere auto’s in brand gestoken en staken jongeren rookbommen af. De brandweer meldt veel telefoontjes te krijgen en roept inwoners op om bij niet-urgente zaken niet naar hen te bellen. De politie zei eerder op de avond dat op de meeste plekken in de stad sprake is van “feestelijke bijeenkomsten” op openbare wegen. Ter ere van de finale werd de Eiffeltoren blauw en rood verlicht. Dat zijn de clubkleuren van Paris Saint-Germain. Mensen gingen al tijdens de wedstrijd de straat op: Minister van Binnenlandse Zaken Retailleau veroordeelt de rellen. “Echte PSG-supporters zijn enthousiast over de fantastische wedstrijd van hun team. Ondertussen kwamen barbaren de straten van Parijs op om misdaden te plegen en de politie te provoceren.” Paris Saint-Germain roept op X op om niet te gaan rellen. “Deze overwinning is voor ons allemaal. Daarbij hoort de verantwoordelijkheid om die te vieren met trots, respect en goedheid”, schrijft de club. “We roepen iedere supporter op om onze clubkleuren en onze waarden te eren door veilig en gezamenlijk te feesten.” ‘Maak niet alles stuk’ Ook PSG-aanvaller Ousmane Dembélé riep fans op zich te gedragen. “Het moet echt geweldig zijn in Parijs”, zei hij over de uitgebarste vreugde. “Maar ik zeg nogmaals: vier de overwinning zonder alles kapot te maken.” President Macron spreekt op X niet over de rellen, maar fêteert de Parijse ploeg. “Een geweldige dag voor PSG”, schrijft hij. “Bravo. Wij zijn allen trots. Parijs, vanavond de hoofdstad van Europa.”

Donald Trump zet zijn strijd voort tegen instellingen die diversiteit en inclusie hoog in het vaandel hebben staan. Nu moet Kim Sajet, de van origine Nederlandse directeur van de National Portrait Gallery in Washington wijken. Sajet is de eerste vrouwelijke directeur van het museum, onderdeel van het Smithsonian. Dat is een van de grootste museuminstellingen ter wereld, met in totaal 21 tentoonstellingslocaties en onderzoekscentra. Vorig jaar goed voor bijna 17 miljoen bezoekers uit de VS en het buitenland. Het instituut haalt zo’n 60 procent van zijn jaarlijkse budget van 1 miljard dollar uit staatssteun. “Het is een museum dat zich toelegt op het begrijpen van identiteit: van individuele identiteit, collectieve identiteit en nationale identiteit”, zegt Suse Anderson. Ze is universitair hoofddocent museumstudies aan de George Washington University. “Het museum helpt ons nadenken over en inzicht krijgen in de Amerikaanse identiteit in al haar complexiteit.” Boos over bijschrift In The National Portrait Gallery zijn portretten, foto’s en sculpturen te zien van wetenschappers, filmsterren en staatslieden. Het museum is vooral bekend vanwege de portretten die er hangen van alle 45 Amerikaanse presidenten en de first ladies. In de VS speculeren media erover dat Trump boos zou zijn over het onderschrift bij zijn portret in het museum. Daar staat onder meer dat Trump te maken kreeg met ’twee afzettingsprocedures, wegens machtsmisbruik en het aanzetten tot een opstand, nadat aanhangers op 6 januari 2021 het Amerikaanse Capitool hadden bestormd. In beide processen werd hij door de Senaat vrijgesproken’. Trump wil het museum zuiveren van “ongepaste ideologie”, zegt hij nu. Hij schrijft op Truth Social dat directeur Sajet “heel partijdig” is en een groot voorstander is van diversiteit, gelijkheid en inclusie. Dat is zeer ongepast voor haar positie.’ “Omdat het museum zich richt op identiteit en als het ware een spiegel is van het land”, denkt Anderson. De specifieke focus en de manier waarop het museum de verschillende gezichten van Amerika weerspiegelt, vallen bij Trump overduidelijk niet in goede aarde, zegt Anderson. “De huidige regering wil in Amerika een paar gezichten minder laten zien.” ‘Krankzinnig’ Dat is ook de vrees van Mauritshuis-directeur Martine Gosselink. Ze vindt het verbijsterend wat er in de VS gebeurt en spreekt zelfs van “terreur”. “Omdat het alles te maken heeft met angst zaaien en mensen bang maken. En musea bang maken dat ze hun subsidie zullen verliezen. Dat er uit angst maar niet meer geprogrammeerd wordt wat ze eigenlijk hadden willen doen. En dat is precies Trumps bedoeling. Helaas.” Ze sprak vandaag met collega’s in Washington. “Met mensen uit dit specifieke museum en die zeggen ook: het is krankzinnig, want juist diversiteit en vrijheid van denken is wat Amerika groot heeft gemaakt, zeggen deze mensen, die niet geciteerd willlen worden. Dus ja, de angst zit er behoorlijk in.” Juist die diversiteit zit Trump in de weg, denkt Anderson. “Hij begrijpt de kracht van een boodschap. En met zoveel diverse stemmen in dit land kan hij – zelfs als hij maar een beetje van die diversiteit uitwist – er al op een krachtige manier voor zorgen dat juist zijn boodschap domineert.” ‘Shakespeare alleen voor lesbiennes’ En die boodschap werd in maart al duidelijk. Toen ondertekende Trump een decreet met de titel ‘Herstel van waarheid en gezond verstand in de Amerikaanse geschiedschrijving’. Een decreet dat veel meer musea en instellingen zal gaan raken, verwachten Anderson en Gosselink. Want de Portrait Gallery is niet het enige kunstinstituut in Washington waar Trump ingreep. In februari richtte hij zijn pijlen op het Kennedy Center Theater. Daar zouden de optredens te woke zijn en bestaan uit “anti-Amerikaanse propaganda”. Trump ontsloeg het bestuur en liet zichzelf door het nieuwe bestuur kiezen als voorzitter. Bij de aankondiging van het nieuwe programma van het theater deze maand bestempelde hij eerdere producties als “Shakespeare alleen voor lesbiennes”. Lokale gemeenschappen En begin deze maand ontsloeg Trump ook Carla Hayden, de directeur van the Library of Congress, een van de grootste bibliotheken ter wereld. Hayden was de eerste Afro-Amerikaan die aan het hoofd stond van de bibliotheek. Volgens Witte Huis-woordvoerder Karoline Leavitt voldeed Hayden “niet aan de behoeftes van het Amerikaanse volk”. De gevolgen van Trump’s strijd tegen de wereld van kunst en cultuur zal grote gevolgen hebben, verwacht Anderson. “Niet alleen op nationaal niveau, maar ook binnen lokale gemeenschappen waar culturele instellingen belangrijk zijn. Mensen binnen de getroffen instellingen en de getroffen staten stappen al naar de rechter. Dat zullen we de komende tijd blijven zien.” Het is overigens nog niet bekend of Trump wel bevoegd is om directeur Sajet te ontslaan. Ook is de grond voor het ontslag onduidelijk.

Zelfs de oude Fiat-ambulance van het Chartia-regiment heeft een stoorzender op het dak om de radiografische signalen van Russische drones te verstoren. Het regiment is gelegerd in een ooit luxueuze buitenwijk van Charkiv, waar praktisch alleen nog militairen verblijven. Bijna ieder huis is hier beschadigd, door de gevechten van begin 2022 en recente beschietingen. De Russische grens ligt hier ongeveer 15 kilometer vandaan. Toch is het stil deze ochtend. Bijna alle militaire voertuigen rijden hier rond met een jammer op het dak. Het geeft aan hoe sterk de dreiging is toegenomen in korte tijd. Begin dit jaar hadden lang niet alle voertuigen ‘REB’ (‘radio-elektronische strijd’), zoals de Oekraïners ze noemen. Ze zijn er in alle soorten en maten. Er wordt veel geïmproviseerd en geknutseld. Vaak bestaan ze uit een verzameling kleine antennes. Het merendeel van de drones van beide partijen heeft altijd nog radiografische besturing. Jammers kunnen die verstoren en vormen daarom een redelijk effectief verweer tegen kamikazedrones, mits de frequentie van de naderende drone wordt gevonden. Gouden uur De Fiat-ambulance met REB op het dak staat paraat naast een klein veldhospitaal, geparkeerd onder een groen zwembadnet en een antidronenet. Olena Motoezko is de dienstdoend arts en geheel in burgerkleding gestoken. “De evacuatie van gewonden wordt steeds moeilijker omdat de hemel vaak vergeven is van de drones”, zegt ze. Daardoor gaat regelmatig het golden hour verloren, het eerste uur nadat een militair gewond is geraakt, waarin de kans het grootst is om een leven te redden of blijvende schade te beperken. De arts heeft nog nooit meegemaakt dat ze een gewonde verloor door vertraging. “Godzijdank.” Maar bij een naburige eenheid is dat wel gebeurd. Dat evacuatieploegen worden aangevallen, geldt als vanzelfsprekend. Barbecue Niet ver van de medische post staat een aantal tanks verdekt opgesteld in een bos. Een sergeant, met roepnaam ‘Boterbloem’, is tankcommandant. Hij is 26 jaar en al sinds zijn 18de beroepsmilitair. Ten noorden van Charkiv wordt hij in reserve gehouden. “Wij komen in actie als de Russen ergens doorbreken.” In Duitsland heeft de sergeant les gehad op een Leopard 2-tank, waar hij niet heel enthousiast over is. “Alleen geschikt voor de aanval.” De bepantsering van te koepel is volgens hem te licht. De ’tankist’ heeft een keer een Russisch projectiel dwars door zijn koepel gehad. Het is een wonder dat hij hier nog staat. Nu rijdt de sergeant weer op een Sovjetmodel en daar is volgens hem niets mee. Hij vindt zijn T-72 geschikter voor de verdediging. De tank staat onder een antidronenet, maar heeft ook nog een zware metalen hekwerk op de koepel gelast, een mangal, Oekraïens voor barbecue. “Dat hebben we van de Russen overgenomen. We lachten ze erom uit, omdat ze zich daarmee dachten te kunnen verdedigen tegen onze Javelin-antitankraketten. Nu doen we het zelf ook, tegen drones. Het is effectief, maar de ervaring wijst uit dat er gevallen zijn dat het niet helpt.” Boterbloem hielp met zijn Leopard Avdiivka verdedigen, de grote plaats in de Donbas die de Oekraïners vorig jaar februari moesten prijsgeven aan de Russen. “We moesten bestormingen afslaan. Er waren toen nog weinig drones, de jammers waren onze redding. Glasvezeldrones waren er nog niet. ‘Rebs’ helpen daar niet tegen.” Ook op deze tank zit er nog één. Afgedankte Nederlandse visnetten Bij het bedrijfje 3DTEK, ergens op een geheime locatie in Kyiv, is de productie van glasvezeldrones in volle gang. Behalve een springlading heeft deze drone ook zijn eigen klos glasvezeldraad bij zich, die al vliegend wordt afgewikkeld. De ragfijne draden hebben lengtes van 10 tot 30 kilometer en geven videobeelden door aan de piloot en besturingssignalen aan de drone. “Het voordeel van een optovolokno (glasvezel) is dat het bestand is tegen stoorzenders”, zegt directeur Oleksii Zjoelinskyi. “De drones blijven werken als de radiografische signalen ergens worden onderdrukt. Voordeel is ook dat ze binnen in bunkers kunnen vliegen. Ze hebben geen verbinding nodig, omdat ze met een kabel worden bestuurd.” Het is lastig om je tegen deze drones te verdedigen. “Kinetische energie”, zegt Zjoelinskyi, oftewel neerschieten, is een optie. Netten zijn een andere. De Leeuw Kyiv, een hulporganisatie van Nederlanders in Oekraïne, heeft inmiddels ruim 150 vrachtwagens vol afgedankte Nederlandse en Deense visnetten richting het front gestuurd. “Daar worden ze over de loopgraven gespannen en hebben ze al vele mensenlevens gered en voor miljoenen euro’s aan materieel behouden”, vertelt Arno Klijbroek van de organisatie. Hij kan de vraag van het Oekraïense leger nauwelijks aan. Het Oekraïense ministerie van Defensie heeft dan ook gevraagd of Nederland de visnetten wil opnemen in het officiële militaire hulpprogramma.

Het wordt een ‘wondermiddel’ genoemd: medicatie die het lichaamseigen hormoon GLP-1 nabootst, dat de hersenen vertelt dat je vol zit. Het zit in afslankspuiten als Ozempic, Wegovy en Mounjaro. Sheila Hogen uit het Schotse Dunbar is een van de half miljoen Britten die het afslankmedicijn al gebruikten. Elke week spuit ze het middel met een injectiepen in haar buik. Ze woog 110 kilo, was pre-diabetisch, had artrose, een te hoog cholesterolgehalte en kwam nauwelijks de trap op. Haar hele leven worstelde ze met haar gewicht. Tot ze bij Oprah Winfrey over het afslankmedicijn hoorde. Sinds ze Wegovy gebruikt, is het stil in haar hoofd, vertelt ze. Ze is 40 kilo afgevallen. Al haar overgewichtgerelateerde gezondheidsproblemen zijn verdwenen. Zelfs haar smaak is veranderd: waar ze vroeger het liefst fish and chips at, wordt ze nu al misselijk bij het idee. “Ik heb juist zin in gezonde dingen,” zegt ze. “Ik zie mezelf een klein bakje fruit met yoghurt eten en denk dan: wie is deze vrouw?” De nieuwe afslankmedicatie wordt door sommigen bestempeld als een revolutie. De middelen zijn ontwikkeld voor mensen met diabetes type 2, maar blijken ook effectief tegen obesitas. Klinische studies laten zien dat gebruikers 15 tot 25 procent van hun lichaamsgewicht verliezen. Bovendien lijkt het erop dat deze medicijnen het risico op nierziekten, Alzheimer en andere aandoeningen verlagen. Het Verenigde Koninkrijk wordt niet voor niets ’the fat man of Europe’ genoemd. Eén op de vier Britten heeft obesitas, en bijna twee derde van de volwassenen weegt te veel. De medicatie kan ook de druk op het Britse zorgsysteem verlichten. Een denktank berekende dat als alle Britten met overgewicht (een BMI boven de 27) makkelijk toegang krijgen tot het medicijn, de Britse economie 50 miljard pond kan groeien doordat mensen gezonder blijven, minder zorg nodig hebben en langer kunnen doorwerken. Commerciële markt Sheila kreeg het medicijn via een online afvalplatform. Niet via het officiële Britse zorgsysteem, want daar gelden strenge toelatingseisen en zijn de wachtlijsten lang. Net als veel anderen wendde ze zich tot de commerciële markt, waar een wildgroei aan online apotheken en ‘weightloss platforms’ de injecties aanbiedt. Bij sommige aanbieders is een consult verplicht en worden patiënten begeleid, maar anderen nemen het minder nauw. Daarnaast is er een zwarte markt ontstaan. Dokter Vicky Price uit Liverpool ziet op de spoedeisende hulp steeds vaker mensen die het afslankmiddel illegaal hebben verkregen en het verkeerd gebruiken. “We zien patiënten die flauwvallen, overgeven, uitgedroogd zijn, of tekenen van uithongering vertonen,” vertelt ze. Volgens Price schamen sommigen zich zo dat ze niet durven toegeven dat ze het middel hebben gebruikt. “Sommigen kopen het via een dealer op een parkeerplaats, anderen krijgen het van hun kapper of een kennis. Als het illegaal wordt verhandeld, weten wij niet wat er in zit – en dat is levensgevaarlijk. In sommige gevallen bleek er iets heel anders in te zitten.” Volgens dokter Price kan het middel mensen met ernstig overgewicht en bijbehorende gezondheidsproblemen echt helpen. “Maar het probleem is dat sommigen die het medisch niet nodig hebben, het gebruiken om even snel af te slanken voor de zomer.” Dat is ronduit gevaarlijk: “Ik zie mensen die hun vakantie of een bruiloft moeten missen omdat ze dachten snel wat kilo’s kwijt te raken, maar in plaats daarvan in het ziekenhuis belandden.” Ziekenhuis Dat overkwam de 24-jarige Paige Roberts uit Wales, die op de eerste hulp terechtkwam nadat ze illegale injecties had gekocht. Met een te laag BMI om aan de criteria te voldoen, wist ze via een vriendin toch vier injecties te bemachtigen voor 80 pond. “Een dag nadat ik de eerste in mijn buik had gespoten, begon ik me slecht te voelen,” vertelt ze. Ze moest overgeven, zag wazig en kon niets meer eten of drinken. Nadat ze een paar keer was flauwgevallen, ging ze naar het ziekenhuis. Na lever- en nierfunctietests en een infuus mocht ze weer naar huis. Ze waarschuwt andere jonge meiden niet dezelfde fout te maken. “Influencers doen alsof je met een paar injecties net zo slank kunt worden. Zo is het niet. Terwijl ik in het ziekenhuis lag dacht ik: wat heb ik gedaan? Praat met een arts voordat je zoiets doet als ik.”